Computer en Internet spelen tegenwoordig een belangrijke rol in het leven van veel mensen. Op het eerste gezicht geven de computer en internet vooral veel vrijheid. Je bent voor je informatie niet meer vooral afhankelijk van tv of krant, je kunt gemakkelijker contact leggen met anderen en je kunt eenvoudiger iets zelfstandig publiceren, bijvoorbeeld via een blog of een e-boek of een cd in eigen beheer opnemen.
Als je iets verder kijkt, dan zie je dat er naast een grotere vrijheid, ook een behoefte ontstaat aan controle. Zo eist de overheid dat providers alle gegevens, zoals surfgeschiedenis en e-mails van hun klanten jarenlang bewaren. Ook bedrijven willen graag weten wat wij allemaal met onze computer doen, bijvoorbeeld om te controleren of alle software op onze computers wel legaal is of uit marketing oogpunt, om te zien waar onze interesses liggen, zodat ze ons dan met gerichte advertenties kunnen bestoken.
Nu is de computer op zichzelf een dood ding. Alleen de software wekt de computer tot leven. Als je in de winkel een computer koopt, dan zit de software (meestal het besturingssysteem Windows) er al op, terwijl de software leverancier niet hetzelfde bedrijf is als de hardware fabrikant. Dat komt doordat fabrikanten en software leveranciers daar deals over hebben gesloten. Daardoor is het erg lastig – maar niet onmogelijk – om een computer zonder software te kopen.
De prijs voor de software is al bij de computer inbegrepen. Daardoor weet je niet hoeveel je voor de software betaald en lijkt het gratis te zijn, maar dat is niet zo. Als je de computer in gebruik neemt moet je akkoord gaan met een licentie (gebruiksovereenkomst). Daarin staat o.a. dat de software waarvoor je betaald hebt niet je eigendom is. Je betaalt voor een gebruiksrecht ervan. Na een aantal jaren stopt de software aanbieder vaak met het ontwikkelen en onderhouden van de software, waardoor je op een gegeven moment gedwongen wordt om de nieuwste versie van de software te kopen en soms zelfs een nieuwe computer omdat de nieuwste versie te zwaar is voor de computer die je hebt gekocht.
De software op je computer is bedrijfsgeheim. Alleen de aanbieder van de software weet wat deze software allemaal op je computer doet. Zo is van Windows bijvoorbeeld bekent dat het regelmatig contact legt met Microsoft om te controleren of de software op je computer wel legaal is.
Je mag en kunt de software die je bij je computer krijgt meestal ook niet op een andere computer of laptop installeren.
Ook veel gratis software, zoals freeware of shareware installeert vaak ongemerkt dingen op je computer die gegevens doorgeeft aan de maker van de software, de zogenaamde spyware. Het bedrijf gebruikt die gegevens zelf of verkoopt die door aan een ander bedrijf.
Het alternatief: Vrije Software
Vrije software is software die geen eigendom is van grote bedrijven, maar eigenlijk van niemand of van ons allemaal. Het wordt wereldwijd ontwikkeld door programmeurs die er bewust voor kiezen om de software voor iedereen onder een vrije licentie (meestal de GPL) beschikbaar te stellen.
Hoe geeft vrije software meer vrijheid:
- De code waarin vrije software gemaakt is, is voor iedereen beschikbaar en dus niet zoals bij gesloten software, bedrijfsgeheim. Iedereen kan de code van vrije software controleren; hierdoor kun je er zeker van zijn dat de software geen dingen achter je rug doet.
- Met vrije software mag je vrijwel alles doen wat je wilt, installeren op al je computers, branden op een cd en weggeven aan je vrienden of aanpassen aan je eigen wensen.
- Vrije software is gratis te downloaden en meestal ook gratis te gebruiken.
- Vrije software draait ook op oude pc’s – je word dus niet gedwongen om een nieuwe pc aan te schaffen als er een upgrade komt van het besturingssysteem die meer eisen aan je systeem stelt.
Hoe kom je aan vrije software?
Het gemakkelijkst is om je Windows of Mac computer te vervangen door een Gnu/Linux systeem. Gnu/Linux systemen zijn er in vele soorten en maten, maar een goed systeem voor beginners is Ubuntu. Als je Ubuntu installeert, krijg je daar meteen een heel arsenaal aan software bij, zoals Open Office (vervanger voor MS Office), Firefox (vervanger voor Internet Explorer), Pidgin (vervanger voor MSN), Thunderbird (vervanger van Outlook Express), software om CD’s te branden, spelletjes en nog veel meer. Als je Ubuntu download en daarna opstart kun je kiezen voor de live cd. Deze installeert niks op je computer, zodat je eerst kunt zien of het wel iets voor je is.
Je kunt ook voor een meer geleidelijke weg kiezen, door een aantal van bovengenoemde programma’s gewoon eens uit te proberen. De meesten zijn ook beschikbaar voor een Windows of Mac-systeem.
Meer leesvoer:
Free Software, Free Society van Richard M. Stallman, grondlegger van vrije software en het GNU-project.